حوزه علمیه نخبگان یک

تحت اشراف نماینده محترم مقام معظم رهبری در استان فارس و امام جمعه شیراز

نجاح
نجاح
نجاح

حوزه علمیه نخبگان یک

تحت اشراف نماینده محترم مقام معظم رهبری در استان فارس و امام جمعه شیراز

یادداشت
رواق حدیث
  • افراط و تفریط

    امام علی (ع):

    نمی بینی نادان را مگر این که کارش یا افراط است و یا تفریط

    نهج البلاغه، حکمت 70

پوستر
  • محفل انس با قرآن به مناسبت اعیاد شعبانیه
دیدگاه
طبقه بندی موضوعی
رویش
  • دانلود رویش نخست
رسش
  • پیش شماره نخست رسش منتشر شد
اخبار عمومی

يكشنبه, ۹ آذر ۱۳۹۳، ۰۸:۱۴ ق.ظ

ابوذر را کُشتند!

هیچ وقت استادش را این اندازه غمگین و نگران ندیده بود. از ده سال پیش که به اصفهان آمده بود، هر روز صبح، به شوق آموختن، به سوی خانه ساده و باصفای استاد می شتافت و تا وقت نماز ظهر، رو در روی او می نشست. امّا آن روز سرد زمستانی، نه از لبخند همیشگی استاد خبری بود و نه از آمادگی او برای درس گفتن. جز سکوت، چیزی در میان آنان ردّ و بدل نمی شد، و شاگرد می دانست که باید منتظر باشد تا استاد، خود به سخن آید.

- محمّدمهدی!

- بله استاد!

- برای تو از نراق، نامه نمی آید؟

- می آید؛ امّا من نمی خوانم.

- نامه ها را چه می کنی؟

- بدون آنکه بازشان کنم، زیر گلیم حجره­ام پنهان می­کنم. چون می­دانم خواندن هر نامه، مدّتی ذهنم را به خود مشغول می­کند و از درس بازمی­دارد.

- امروز درس تعطیل است. به خانه برگرد و آخرین نامه­هایی که از نراق آمده است، بخوان دل کندن از استاد و درس او، برای محمّدمهدی سخت بود؛ امّا چاره ای جز اطاعت نداشت. به خانه آمد و چند نامه را بازکرد و خواند. یکی از نامه ها، او را سخت لرزاند و حالش را دگرگون کرد. با دلی شکسته و اشکی روان، نزد استاد بازگشت تا تکلیف خود را بداند.

- خواندی؟

شاگرد، پاسخ استاد را با اشک­های خود داد.

- پدرت، مرحوم ابوذر نراقی را کشته­اند.خویشان و دوستانت، چندین نامه برای تو نوشته­اند تا بازگردی و امور خانواده را سامان دهی. وقتی از تو خبری نشد، نامه­ای هم برای من فرستادند تا تو را از ماجرا آگاه کنم. برخیز و برو که خویشانت، منتظرند.

برخاست؛ امّا دو غم بزرگ، دلش را چنگ می­زد: مرگ پدر و دوری از درس و علم. کمتر از ده روز بعد، در همان ساعت همیشگی، درِ خانه استاد مولا اسماعیل خواجویی (م 1173 ق( به صدا درآمد. آری؛ محمّدمهدی نراقی بازگشته بود، تا بیست سال دیگر نزد استادان خود در اصفهان علم آموزد[1] این است حکایت عالمانی که قلب خود را برای کسب دانش، آماده نگه می داشتند و همه درها را به روی آنچه موجب آشفتگی ذهن و برهم خوردن تمرکزشان می­شد، می بستند.[2] این است حکایت آنان، و چیست حکایت ما؟

هنگام مطالعه نمی­توانم تمرکزم را حفظ کنم. گاهی دو ساعت می­گذرد و ناگهان متوجّه می­شوم فقط یک صفحه از کتاب را خوانده­ام! بعضی وقت­ها هم مجبور می­شوم یک مطلب را چند بار بخوانم تا بفهمم!

 

□منشأ حواس پرتی

تمرکز کافی، برای همگان امکان پذیر است؛ زیرا قدرت تمرکز، یک استعداد ذاتی نیست؛ بلکه اکتسابی و قابل ارتقاء است. هیچ­کس نباید خود را حواس­پرت یا فاقد تمرکز حواس بداند؛ بلکه بهتر است وقتی تمرکز حواس او دچار اختلال شد، زمان و مکان نامناسب را متّهم کند. شما می توانید از طریق تمریناتی که در این­جا آمده است، تمرکزتان را پرورش داده و تقویت کنید. تمرکز حواس هنگام مطالعه، کلید اصلی و اساسی درک مطلب است. برای تمرکز حواس نیز باید از روش­هایی استفاده کرد که باعث تقویت، پرورش و مهارت در ایجاد تمرکز حواس، هنگام مطالعه می­شوند.

برای حواس­پرتی علّت­های مختلفی ذکر شده است از جمله: عدم علاقه به موضوع مورد مطالعه؛ عوامل اختلال زای درونی، مانند تشنگی و اضطراب؛ عوامل اختلال زای بیرونی، مانند رفت وآمد دیگران و سر و صدا؛ عدم اعتماد به نفس؛ نداشتن الگوی مناسب برای مطالعه؛ عدم انتخاب زمان و مکان مناسب برای مطالعه.

 

 

□پیش به سوی تمرکز، با:

1- ایجاد شوق و علاقه به مطالعه

اگر نسبت به درس یا کتابی بی­علاقه باشید، حواس­تان، هر لحظه پَرت خواهدشد و شما را به ناکجاآبادهای دور می­برد؛ ولی اگر به موضوع علاقه­مند باشید، ذهن­تان به طور خودکار بر روی مطلب متمرکز می­شود، دقّت بیشتری می کند و مطلب را به راحتی به حافظه می­سپارد. بنابراین اگر نسبت به موضوعی بی­علاقه اید، سعی کنید با ایجاد انگیزه­های نیرومند و درنظرگرفتن اهدافی که برایتان مهمّ و جذاب است، بر شوق و علاقه خود بیفزایید.

همچنین، برای افزایش میزان علاقه خود نسبت به مطالب، می توانید به طرح سؤالاتی پیرامون مطالب بپردازید. (ر.ک: بروشور شماره 1 ، حرفه­ای ها چگونه کتاب می­خوانند؟)

 

2-  تقویت اعتماد به نفس

مطالعه عمیق و یادگیری ثمربخش، وقتی حاصل می­شود که تصوّر مثبتی از خود داشته باشیم و به خود اعتمادکنیم؛ زیرا اعتماد به خود، نیرو و مهارت ما را افزایش داده، مغز را سالم­تر می­کند.

وقتی می خواهید کاری انجام دهید، از گفتن کلماتی مانند "نمی توانم" و "نمی دانم" ،"نمی خواهم" بپرهیزید و جمله "این کار مُحال است" را از دفتر زندگی خود خط بزنید، و ترس و بدگمانی و سستی را از ذهن خود دورکنید. هرگز اجازه ندهید که هیجانات و افکار منفی، شما را در خود غرق سازند و تمرکز حواس شما را مختل کنند. اعتماد به نفس داشته باشید و پیوسته با خود تکرارکنید که "قادر به انجام کار هستم؛ می­توانم انجام دهم و باید انجام دهم" و بدین ترتیب تفکّر مثبت در شما پدید می­آید.

اعتماد به نفس، احساس شعف و شادی را در شما به وجود می­آورد، و در حالت شادمانی از تمرکز حواس بهتری برخوردارید؛ بهتر فکر می­کنید؛ بهتر مطالعه می­کنید و نتیجه کارتان بهتر خواهدبود. اعتماد به نفس نیز فضیلتی اکتسابی است که می توان آموخت و به کار بست؛ فقط باید راه­های آن را دانست که در منابع مربوط، ذکر و ثبت شده است.

 

3- تعیین زمان مطالعه

مطالعه، مانند هر کار دیگری، نیاز به زمان مناسب با خودش را دارد؛ امّا تعیین مناسب­ترین زمان برای مطالعه، آسان نیست و بیشتر به عادات فردی بستگی دارد. برخی افراد عادت دارند تا نیمه­های شب بیدار مانده، با استفاده از سکوت و آرامش شبانه مطالعه کنند. برخی دیگر عادت دارند زود بخوابند و صبحِ زود از خواب بیدار شوند و مطالعه کنند. بنابراین یافتن زمان مناسب، باعث برقراری تمرکز حواس، جلوگیری از اتلاف وقت و انرژی، عدم سردرگمی و فهم بهتر مطالب می­شود. هم­چنین ثابت بودن زمان مطالعه، انسان را شرطی می­کند و فرد با شروع زمان مطالعه، خودکار و ناخودآگاه، افکارش برای مطالعه تمرکز و آمادگی می­یابد.

 

4- مطالعه به محض نشستن

پس از آن­که در مکان مطالعه خود قرارگرفتید، بی­درنگ مطالعه را شروع کنید و به هیچ­کار دیگری نپردازید. بعضی­ها وقتی پشت میز مطالعه می­نشینند یا کتاب را باز می­کنند، شروع می­کنند به ورق زدن کتاب، جابه جاکردن کاغذها و کارهای جانبی دیگر.

اگر نشستن برای مطالعه طولانی شود و مطالعه­ای صورت نگیرد، و شما خود را با کارهای جانبی یا افکار درونی مشغول کنید، برای مطالعه تمرکز کافی نخواهیدیافت. عادت کنید همه آنچه را که برای مطالعه نیاز دارید، ابتدا فراهم کنید و هر کار متفرّقه­ای را که دارید، پیش از مطالعه انجام دهید و پس از آنکه نشستید، همان دم، مطالعه را آغازکنید. با این روش، ذهن خود را برای مطالعه، شرطی خواهیدکرد و با زحمت کمتری به تمرکز می­رسید.

 

5- در پی سکوت مطلق نبودن

واقعیّت این است که هر چه محیط ساکت­تر باشد، برای تمرکز حواس بهتر است و اصولاً ما محیطی را برای مطالعه انتخاب می­کنیم که سر و صدای کمتری داشته باشد. امّا به هیچ عنوان نباید در جست وجوی محیطی بود که سکوت مطلق بر آن حکم فرما باشد، چرا که چنین محیطی همیشه پیدا نمی­شود و باعث سردرگمی و اتلاف وقت شما خواهدشد. سکوت، نسبی است و بهترین مکان برای مطالعه متمرکز، جایی است که سر و صدای آن از بقیّه جاهای موجود، کمتر باشد. اگر شما به محیط کاملاً ساکت عادت کنید، شرطی می­شوید و دوست دارید فقط در چنین محیط­هایی مطالعه کنید؛ آن­گاه در محیط­های دیگر با کوچک ترین سر و صدایی، تمرکزتان به هم می­ریزد و ایجاد تمرکز دوباره بسیار مشکل می­ شود.

 

6- کنترل صحبت کردن با خود

خیلی ها نمی دانند که هنگام عمل به تکالیف، از جمله در حین مطالعه، به شکل خاموش با خودشان حرف می­زنند!صحبت­ کردن با خود، می­تواند فعّالیّت­ها و رفتارها را در ما برانگیزد و تشویق کند و رفتار آینده ما را سر و سامان دهد. در واقع ما از طریق صحبت کردن با خود بر جریان پیشرفت خود نظارت می­کنیم. امّا اگر همین گفت­وگوی درونی بیش از اندازه ارزش یابانه یا انتقادی باشد، بر تمرکز ما اثر منفی می­گذارد.[3]

آیا تا به حال تجربه نگارش یک مقاله را داشته اید که در همان سطر اوّل آن گیرکرده و ناکام شده باشید؟ مقصّر اصلی، یک ویراستارِ درونی بسیار سخت­گیر است.

مقایسه توانایی خود با توانایی دیگران و انتظارات غلط داشتن درباره مدّت و کیفیّت تمرکزی که باید داشته­باشیم، می­تواند سبب شکل­گیری یک گفت­وگوی منفی با خویش باشد. با کمی تمرین، شما می­توانید یادبگیرید هر خصیصه درونی را که تمرکز شما را بر هم می­زند، مدیریت کنید.

 

7- مقابله با مشکلات شخصی

مشکلات و مصائب شخصی می­توانند تمرکز شما را در مطالعه ازبین ببرند. مثلاً از دست دادن نزدیکان یا قطع ارتباط با یک دوست، می تواند اختلالی جدّی در توانایی تمرکز شما ایجادکند. در بیشتر موارد، این گونه امور مخلّ تمرکز، عمر کوتاهی دارند و توانایی تمرکز به طور طبیعی باز می­گردد.

در این موارد، گاهی کمک بیرونی، بسیار مؤثّر است و شما در این موقعیّت­ها، می­توانید با دوستان و استادانی که می­شناسید، مشورت کنید و از بار ذهنی خود بکاهید. برخی از افراد دریافته­اند که اختصاص دادن زمانی محدود به فکرکردن درباره یک مشکل خاصّ، به کاهش مشغله ذهنی آنان می­انجامد.

 

8-  بهبود شرایط بدنی

خواب نامنظّم، فعّالیّت­های سنگین و عادات غذایی نامناسب، بی تردید مانع تمرکزند. مثلاً، سنگینی معده و سیری بیش از حدّ، یکی از زمینه های عدم تمرکز شما به هنگام مطالعه است. هنگام ناهار، از خوردن غذاهای پُر حجم خودداری کنید؛ زیرا با رفتن خون به سمت دستگاه گوارش، از بنیه جسمی و ذهنی شما کاسته می­شود. در ضمن توجّه داشته باشید که بعد از ناهار، تا حدود یک ساعت از مطالعات سنگین بپرهیزید.

همچنین صبحانه کافی و مقوّی، نقش مهمّی در ایجاد و برقراری تمرکز حواس در طی روز خواهدداشت. در اوّلین غذای روز، همراه با کربوهیدرات­ها، غذاهای پروتئین دار (مثل تخم مرغ، ماهی، پنیر یا دانه های خشکبار) نیز میل کنید. از قدیم گفته­اند: "صبحانه را مانند پادشاهان، ناهار را مانند شاهزاده ها و شام را مانند فقرا بخورید."

 شما باید اطلاعات خود را در زمینه بهبود شرایط فیزیولوژیکی بدن، به ویژه اصول تغذیه مناسب، ارتقا دهید تا بتوانید از شمار عوامل اختلال­زای تمرکز بکاهید.

 

9- برخورداری از الگوی مطالعه

مطالعه با الگوی مناسب، می­تواند نقش مؤثّر و بسزایی در تمرکز حواس داشته باشد؛ مثلاً طرح سؤال هنگام مطالعه، سبب برانگیختن جدّیّت و حسّاسیّت بیشتر می­شود تا فرد برای یافتن پاسخ سؤالات خود، تمرکز حواس خود را حفظ نماید.

یکی از الگوهای موفّق در این زمینه، روش پس­ختام[4] است که مشتمل بر شش مرحله است: 1.خواندن اجمالی؛ 2. سؤال­کردن؛ 3. خواندن؛.4.تفکّر؛ 5. به­خاطرسپردن؛ 6. مرورکردن. برای مطالعه بیشتر، بروشور شماره 1 را ملاحظه کنید. (حرفه ای ها چگونه کتاب می خوانند؟)

 

10- یادداشت برداری

یادداشت برداری، نوعی تکرار درس است که هم سبب تمرکز حواس و هم موجب حفظ آسان­تر مطالب می­شود. یادداشت برداری فنّی، کاری جدّی و فعّال است که لازمه اندیشیدن است. بدین رو برای یادداشت برداری، باید هنگام مطالعه، فعّال بود و لازمه فعّال بودن، داشتن تمرکز حواس است، و برای برقراری تمرکز حواس جهت نوشتن، هماهنگی چشم و مغز - به منزله نوعی یادگیری تجسّمی چند بُعدی با قدرتی بی­نظیر - نیاز است. در بروشور شماره 5 در این زمینه بیشتر سخن خواهیم گفت.

 

11- توانایی گفتن "نه"

در وقت مطالعه شما، گاهی دوستان یا هم حجره­ای­ها، از شما می­خواهند که دور هم جمع شوید؛ در این صورت چه باید کرد؟ راحت و بی دغدغه بگویید "نه!" اگر این هنرِ "نه" گفتن را در خود تقویت کنید. اراده در شما ضعیف است، می­توانید در مکانی که مطالعه می­کنید بنویسید: "لطفاً مزاحم نشوید!" اگر موفّق نشدید، می توانید کارهای دیگری انجام دهید که نشان دهد شما دوست ندارید کسی رشته افکار شما را پاره کند؛ مثلاً از نمادهای هنگام مطالعه، استفاده کنید.

 

12- حالا اینجا باش

استفاده از تکنیک این فنّ ساده و فریبنده، بسیار مؤثّر است. وقتی متوجّه می­شوید که فکرتان از موضوع منحرف شده است، به خودتان بگویید: "حالا اینجا باش" و به آرامی توجّه تان را به جایی که می­خواهید، برگردانید.

برای مثال: شما در کلاس هستید و فکر شما از سخنان استاد به امور فرعی و مزاحم، معطوف می­شود. در این هنگام به خودتان بگویید: "حالا اینجا باش" و دوباره حواس­تان را روی سخنان استاد، متمرکز کنید و تا جایی که ممکن است این حالت را حفظ کنید. اگر لازم شد این کار را صد بار در هفته انجام دهید. خواهیددید که هر روز که می­گذرد، فاصله زمانی بین دفعات منحرف شدن افکارتان، بیشتر می­شود. تسلیم نشدن به حواس­پرتی­های بیرونی خودتان را آموزش دهید که تسلیم حواس­پرتی­های بیرونی نشوید. وقتی که کسی وارد اتاق می­شود، و در را محکم و با سر و صدا می بندد، روی خود را به سمت او برنگردانید؛ بلکه ذهن تان را به آن چیزی که مقابل شما است، متمرکز سازید. این کار را در موقعیّت های متعدّد تمرین کنید. بدون توجّه به سر و صداها، بین خود و استاد، تونلی بسازید. وقتی با کسی در حال گفت­وگو هستید، توجّه­تان را به او معطوف کرده، به صورتش بنگرید و خطورات مزاحم را از ذهن­تان بیرون کنید.

 

13-عوامل متفرّقه حواس پرتی

هیچ گاه عوامل حواس­پرتی، به صفر نمی­رسد؛ حتّی اگر بهترین شیوه مطالعه را هم در پیش گیریم؛ زیرا غیر از عوامل پیش گفته، همیشه عوامل دیگری نیز پیش می­آیند که مانع تمرکز ما می­شوند. بهترین و مؤثّرترین راه برای مقابله با عوامل حواس­پرتی­های متفرّقه، نوشتن آنها بر روی یک برگ کوچک کاغذ و اختصاص دادن زمانی برای فکرکردن درباره آن­ها است.

مثالی بزنیم: شما در اوج مطالعه هستید؛ ناگهان به خاطرمی آورید که امشب باید به دوست خود تلفن بزنید. از این لحظه به بعد شما هر چقدر هم که بکوشید، دغدغه تلفن کردن به دوست تان و اینکه مبادا فراموش کنید، ذهن شما را رها نمی­کند و شما را آزار می­دهد. در نتیجه شما از همان لحظه، تمرکز خود را از دست می­دهید. امّا اگر به محض آن­که این اندیشه به ذهن شما راه یافت، آن را بر روی کاغذی بنویسید، خیالتان راحت شده، می­توانید به مطالعه متمرکز خود ادامه دهید.

یادتان باشد که حواس­پرتی را نیز مانند نکات مهمّ کتاب که فرامی­گیرید و ثبت می­کنید، باید جایی تخلیه کنید. اگر ننویسید و بگویید "باشد برای بعد" و یا "می دانم که یادم نمی رود" و... توانایی ذهنی خود را کم کرده­اید. هر چه در حین مطالعه به خاطرتان می­آید و عامل مزاحم تلقّی می­شود، گوشه­ای یادداشت­ کنید تا بار ذهنی مربوط به آن، از ذهن شما بیرون رود.

 

برای مطالعه بیشتر:

1. رابرت، استارت؛ راهنمای تمرکز بهتر؛ ترجمه حسین نیّر؛ مشهد، انتشارات آستان قدس رضوی.

2. حورایی، مجتبی؛ مطالعه موفّق با تمرکز؛ تهران، انتشارات دکلمه گرا.

3. خادمی، عین­الله؛ مطالعه روشمند؛ قم، انتشارات پارسیان.



[1] - برگرفته از: دومین ویژه­نامه کنگره فاضلین نراقی، «شخصیت ملااحمّدمهدی نراقی»، به قلم آیت الله شهید قاضی طباطبایی، ص 42 . گفتنی است که علامه محقّق مولامحمّدمهدی نراقی، و فرزند نامدارش مرحوم ملااحمد نراقی، از مشاهیر فقهای شیعه و هر دو صاحب تصانیف بسیارند.

[2]  - این داستان ممکن است تا این حدّ، قابل توصیه نباشد، امّا اهتمام عالمان برجسته ای چون مرحوم نراقی را به حفظ و تداوم تمرکز در حدّ بسیار بالا، نشان می دهد.

[3] - گفتنی است تفکّر به هنگام مطالعه، با صحبت کردن با خود (حدیث نفس) متفاوت است. صحب تکردن با خود حالتی است که فرد را از محور موضوع مورد بحث خارج می سازد و موجب توقّف وی می گردد؛ در حالی که تفکّر یعنی ممحّض شدن بر روی مطلب، برای درک و فهم بیشتر. آن از بقیّه جاهای موجود، کمتر باشد. اگر شما به محیط کاملاً ساکت عاد تکنید، شرطی می شوید و دوست دارید فقط در چنین محیط هایی مطالعه کنید؛ آن گاه در محیطهای دیگر با کوچک ترین سر و صدایی، تمرکزتان به هم می ریزد و ایجاد تمرکز دوباره بسیار مشکل می شود.

[4] - این روش درمنابع علمی به " sq4r" معروف است.

 

دریافت
عنوان: تمرکز چرا و چگونه؟

 

موافقین ۰ مخالفین ۰ ۹۳/۰۹/۰۹
حوزه علمیه نخبگان یک

نظرات  (۰)

هیچ نظری هنوز ثبت نشده است

ارسال نظر

ارسال نظر آزاد است، اما اگر قبلا در بیان ثبت نام کرده اید می توانید ابتدا وارد شوید.
شما میتوانید از این تگهای html استفاده کنید:
<b> یا <strong>، <em> یا <i>، <u>، <strike> یا <s>، <sup>، <sub>، <blockquote>، <code>، <pre>، <hr>، <br>، <p>، <a href="" title="">، <span style="">، <div align="">
تجدید کد امنیتی